รู้ทัน RSD ระบบโซลาร์ปลอดภัยแบบมือโปร

การทำงานของอุปกรณ์ Rapid Shutdown (RSD) ที่หลายคนยังไม่เข้าใจในงานโซลาร์

ระบบโซลาร์ (Solar PV System) ได้รับความนิยมทั้งในบ้านพักอาศัยและโครงการเชิงพาณิชย์/อุตสาหกรรม (C&I) ซึ่งในบทความก่อน ๆ เราพูดถึง Rapid Shutdown (RSD) กันไปพอสมควรแล้ว หลายคนคงพอเข้าใจว่ามันเกี่ยวข้องกับ “ความปลอดภัย” ของระบบไฟฟ้า แต่สิ่งที่ยังคงทำให้เกิดความสับสนคือ RSD ทำงานอย่างไร? และ แรงดันไฟฟ้าในระบบจริง ๆ ถูกจัดการแบบไหนกันแน่?

---

การทำงานของ Rapid Shutdown (RSD) โดยสรุป

หลายคนเข้าใจผิดว่า RSD คือการ “ลดแรงดันไฟฟ้าของแผงโซลาร์ลงโดยตรง” แต่ความจริงหลักการทำงานต่างออกไปเล็กน้อยที่ผลลัพธ์แตกต่างกันอย่างมาก 

ถ้าคิดว่าเป็นการลดแรงดันที่แผงโซลาร์โดยตรงนั้น เมื่อดูจาก กราฟ I–V Curve ของแผงโซลาร์ จะเห็นว่าแรงดัน (Voltage) และกระแส (Current) จะสัมพันธ์กับปริมาณแสง ดังนั้นถ้าสิ่งที่ RSD ทำเป็นการลดแรงดันที่แผงตามที่เข้าใจ จะเห็นได้ว่ากระแสก็จะยังมีอยู่ที่ปริมาณค่าหนึ่งอยู่เช่นเดิม 

แต่ในความเป็นจริง RSD จะมีการทำงานในลักษณะ ควบคุมแรงดันที่ปลายสาย DC ให้อยู่ในระดับปลอดภัย ไม่ใช่การทำให้แผงหยุดผลิตไฟโดยสิ้นเชิง (มีลักษณะเดียวกับการตัดแผงโซลาร์ทั้งหมดออกจากระบบ-สายไฟหลัก)

การทำงานของ Rapid Shutdown (RSD) แบบ MLPE

ปัจจุบันระบบ RSD ที่มีประสิทธิภาพที่สุดคือแบบ MLPE (Module-Level Power Electronics) เช่น QC Solar Smarttrack RSD ที่ติดตั้งอยู่ด้านหลังแผงแต่ละแผง

เมื่อมีการสั่งงาน RSD (เช่น ปิดเบรกเกอร์หลัก หรือกดปุ่มฉุกเฉิน) จะเกิดสิ่งเหล่านี้:

1) แรงดันไฟฟ้าที่แผง PV แต่ละแผง

ที่ขั้วต่อของแผง แรงดันไฟฟ้ายังคงอยู่เหมือนเดิม (Voc หรือ Vmp) ตราบใดที่ยังมีแสงอาทิตย์ หมายความว่า “ตัวแผงเอง” ยังมีแรงดัน แต่จะถูกตัดไม่ให้ส่งต่อไปยังสายหลัก

2) แรงดันไฟฟ้าในสาย DC บนหลังคา และจากหลังคาไปยัง Inverter

การเข้าใจว่า RSD จะทำให้แรงดันในสายไฟที่ต่อจากตัว RSD ไปยังอินเวอร์เตอร์ลดลงสู่ระดับที่ปลอดภัยนั้นถูกต้อง ซึ่งในทางปฏิบัติแล้ว อุปกรณ์ RSD แบบ MLPE ส่วนใหญ่จะทำหน้าที่ ลดแรงดันของตัวเองลงเหลือค่าที่ต่ำมาก (เช่น <1V) เมื่ออยู่ในสถานะ Rapid Shutdown (มองว่า RSD เป็นตัวเชื่อมระหว่างแผงกับสายไฟหลัก)

แรงดันรวมในสายจึงไม่ได้เป็น 0V ทันที หากมีแผงจำนวนมากต่ออนุกรมกัน แรงดันไฟฟ้าที่วัดได้ที่ปลายสายจะเท่ากับผลรวมของแรงดันจาก RSD แต่ละตัว ซึ่งถูกออกแบบมาให้ต่ำมากเพื่อให้แรงดันรวมไม่เกินค่าที่กำหนด (เช่น ≤30V ภายใน 30 วินาที ตาม NEC 2017/2020)

และที่สำคัญคือ RSD ไม่ได้ลดแรงดันเฉพาะ “ปลายสายเข้าอินเวอร์เตอร์” เท่านั้น แต่ยังช่วย ลดแรงดันระหว่างแผงต่อแผง (module-to-module voltage) ทำให้ปลอดภัยขึ้นสำหรับผู้ปฏิบัติงานที่อยู่ใกล้จุดเชื่อมต่อระหว่างแผง

3) กระแสไฟฟ้าในระบบหลัก

เมื่อแรงดันในสายถูกกดลง พลังงานที่ส่งออกก็ถูกจำกัดลง ดังนั้นกระแสที่ส่งต่อไปยัง Inverter จะถูกหยุดลงในเวลาเดียวกัน ทำให้สายไฟ DC หลักมีค่ากระแสใกล้ศูนย์

4) ความเสี่ยงจากกระแสลัดวงจร (Short Circuit)

หากเกิดการลัดวงจรที่ขั้วแผงก่อนถึง RSD ใน RSD หลายรุ่นจะยังคงมีกระแส Isc (กระแสลัดวงจรของแผง) ไหลออกมาอยู่ หมายความว่า RSD ไม่สามารถป้องกันการช็อตที่ “หน้าแผงโดยตรง” ได้ ซึ่งเป็นสิ่งที่วิศวกรและช่างติดตั้งต้องตระหนักเมื่อทำงานบนหลังคา

👉 ดังนั้น เราจะเห็นว่า Rapid Shutdown ไม่ได้ทำให้แผงหยุดผลิตไฟฟ้า แต่เป็นการควบคุมแรงดันในสาย DC ให้อยู่ในระดับต่ำและปลอดภัย ทั้งที่ปลายสายอินเวอร์เตอร์และระหว่างแผงเอง

---

ทำไม RSD ของ QC Solar ถึงตอบโจทย์โครงการโซลาร์ในไทย

แม้ในประเทศไทย กฎหมายยังไม่ได้บังคับใช้ RSD ชนิด MLPE เหมือนสหรัฐฯ แต่ถ้าพิจารณาตามเจตนารมณ์ด้านความปลอดภัย โดยเฉพาะในโครงการ C&I จะพบว่า MLPE คือตัวเลือกที่ตรงเงื่อนไขที่สุด

QC Solar - Smarttrack RSD ได้รับการออกแบบมาเพื่อ:

• ลดแรงดันลงในระดับแผงอย่างแท้จริง

• สอดคล้องกับมาตรฐาน NEC 2017/2020

• เพิ่มความมั่นใจให้เจ้าของโครงการและผู้ตรวจสอบ

QC Solar Smarttrack04 & Smarttrack05

ปัจจุบัน QC Solar ซึ่งเป็นหนึ่งในผู้ผลิตอุปกรณ์ RSD ที่ได้รับความนิยม มีการพัฒนา RSD ซีรีย์ Smarttrack ออกมา 2 รุ่น ดังนี้

• Smarttrack04 (PV 1 - 1 RSD)RSD แบบ หนึ่งต่อหนึ่ง โดย 1 แผงโซลาร์จะมี RSD ของตัวเองแยกอิสระเหมาะสำหรับโครงการที่ต้องการการควบคุมระดับโมดูลอย่างละเอียดที่สุด

• Smarttrack05 (PV 2 - 1 RSD)RSD แบบ หนึ่งต่อสอง โดย 1 RSD สามารถควบคุมแผงได้ 2 แผงพร้อมกันออกแบบมาเพื่อลดจำนวนอุปกรณ์และช่วยประหยัดต้นทุนการติดตั้ง โดยที่ไม่ได้มีการลดสเป็ค

สรุป

Rapid Shutdown (RSD) โดยเฉพาะแบบ MLPE ไม่ได้ทำให้แผงหยุดผลิตไฟ แต่เป็นการจัดการแรงดันในระบบให้อยู่ในระดับปลอดภัยมากที่สุด ทั้งในสายหลักและระหว่างแผงซึ่งนี่ไม่ใช่เพียงแค่เรื่องของโครงการใหญ่แบบ C&I (Commercial & Industrial) เท่านั้น แต่ยังเป็นมาตรฐานความปลอดภัยที่บ้านพักอาศัยทุกหลังควรมี เพราะไม่เพียงช่วยยกระดับความปลอดภัยให้สูงขึ้น แต่ยังทำให้การลงทุนติดตั้งโซลาร์เซลล์ของคุณเป็นไปอย่างมั่นใจและใกล้เคียงมาตรฐานสากลมากที่สุด

📌 หากคุณกำลังมองหาโซลูชัน Rapid Shutdown สำหรับโครงการโซลาร์ ติดต่อเราได้ที่ www.klangsolar.com